Ý dĩ
Mô tả cây
Ý dĩ là một loại cây sống hàng năm, có thể cao tới 1-2 m. Thân nhẵn bóng, không có lông, có vạch dọc. Lá hình mác to, dài 10-40cm, rộng 1,5-3 cm có những gân nổi rõ, gân giữa to. Hoa đơn tính cùng gốc, mọc ở kẽ là thành bông. Hoa đực mọc ở phía trên, hoa cái mọc ở phía dưới. Hoa đực có 3 nhị. Quả dĩnh bao bọc bởi bẹ của một lá bắc
Phân bố, trồng hái, chế biến
Mọc hoang ở khắp nơi ẩm mát ở miền núi nước ta, thường mọc ở bờ suối, bờ khe.
Tuy nhiên, hiện nay sự tiêu thụ trong và ngoài nước tăng nhiều, thu hoạch mọc hoang không đủ và tốn công nên nhiều nơi đã trồng ý dĩ.
Tại Hà Giang, Ý dĩ được trồng tại các huyện Quản Bạ, Xín Mần đã cho thu hoạch với sản lượng lớn, chất lượng dược liệu đạt chất lượng tốt, được công nhận đạt tiêu chuẩn chất lượng theo tiêu chuẩn DĐVN IV quy định.
Trồng bằng hạt vào cuối mùa xuân, cuối thu thì thu hoạch, cắt cả cây về đập lấy quả rồi đem nhân phơi hay sấy khô là được.
Dùng sống hoặc sao vàng hay sao đen.
PGS-TS Trần Văn Ơn hướng dẫn người dân trong chăm sóc, thu hái cây dược liệu Ý dĩ
Dược liệu Ý dĩ
Mô tả dược liệu: Hình cầu bầu dục hoặc cầu tròn, phía đáy tương đối rộng, hơi bằng, phía đỉnh tròn đầy, dài 0,5 – 0,65cm, rộng 0,3 – 0,5cm. Mặt ngoài mầu trắng hoặc trắng vàng, mặt sau có một đường rãnh dọc sâu, rộng lòng, rãnh sù sì, mầu nâu, phần cuống lõm vào,trong đó có một nốt nhỏ mầu nâu. Chất cứng, đập vỡ ra có mầu trắng, có bột. Không mùi, vị ngọt.
Cách dùng Ý dĩ làm thuốc
1. Đơn chữa tiểu tiện ra sỏi
Ý dĩ (20g), nước 600ml, sắc còn 200ml. Uống liên tục đến khi thấy tiểu tiện bình thường là được.
2. Đơn thuốc chữa bệnh phổi, nôn ra máu
Ý dĩ (40g), nước 400ml sắc còn 200ml them ít rượu vào thuốc làm hai lần trong ngày, uống luôn 10 ngày.
3. Đơn thuốc bổ chữa lao lực
Ý dĩ (5g), mạch môn đông (3g), tang bạch bì (3g), bách bộ (3g), thiên môn đông (3g), nước 600ml. Sắc còn 200ml chia 3 lần uống trong ngày.
4. Bài thuốc chữa tê thấp
Ý dĩ nhân (40g), phổ thục linh (20g), nước 600ml sắc còn 200ml. Chia làm 2 lần uống trong ngày. Uống liền 10 ngày nếu thấy tiểu tiện nhiều là bệnh giảm.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Dược điển Việt Nam IV;
Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Giáo sư Tiến sĩ Đỗ Tất Lợi;
Tài nguyên cây thuốc Việt Nam - Viện Dược liệu Việt Nam.
Tác giả bài viết: Nguyễn Thị Phương Thúy